Czynniki ryzyka przedwczesnego porodu: co warto wiedzieć już teraz

Zrecenzował: Dr. Ashan

·

5 min czytania

·

16 kwi 2025

Poród przedwczesny to taki, który następuje przed 37. tygodniem ciąży (ciąża donoszona trwa 40 tygodni). To jedna z głównych przyczyn śmiertelności i chorób noworodków na całym świecie. Dzieci urodzone przedwcześnie są bardziej narażone na komplikacje takie jak opóźnienia rozwojowe, infekcje i problemy z oddychaniem. Kluczowe znaczenie w profilaktyce i wczesnym reagowaniu ma świadomość czynników ryzyka. Choć nie każdy przedwczesny poród można przewidzieć lub powstrzymać, zrozumienie możliwych zagrożeń pozwala lepiej zarządzać przebiegiem ciąży.

Czym jest poród przedwczesny?

Poród przedwczesny to sytuacja, w której dziecko rodzi się przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. Może mieć różne przyczyny – zarówno dobrze poznane, jak i mniej oczywiste. To złożony proces, na który wpływ mają czynniki środowiskowe, zdrowotne oraz powikłania w przebiegu ciąży. Choć wiele czynników ryzyka jest niezależnych od kobiety, odpowiednia opieka prenatalna i zmiana stylu życia mogą zmniejszyć zagrożenie.

Główne czynniki ryzyka przedwczesnego porodu

1. Wcześniejszy poród przedwczesny

Kobiety, które wcześniej urodziły przedwcześnie, są znacznie bardziej narażone na ponowny przedwczesny poród. Ryzyko rośnie wraz z liczbą takich porodów, choć dokładne mechanizmy nie są jeszcze w pełni poznane. Jeśli miałaś poród przedwczesny w przeszłości, Twój lekarz może zalecić częstsze kontrole i dokładne monitorowanie objawów.

2. Ciąża mnoga

Ciąża bliźniacza, trojacza lub wielopłodowa znacząco zwiększa ryzyko wcześniejszego rozpoczęcia porodu. Obecność więcej niż jednego płodu stanowi dodatkowe obciążenie dla macicy i może prowadzić do przedwczesnych skurczów. Ciąże mnogie odpowiadają za istotną część przypadków porodów przedwczesnych, dlatego wymagają szczególnej opieki.

3. Wiek i zdrowie reprodukcyjne

Większe ryzyko przedwczesnego porodu dotyczy nastolatek (poniżej 17 lat) oraz kobiet powyżej 35. roku życia. U młodszych kobiet ciało może być jeszcze niedojrzałe do ciąży, natomiast starsze ciężarne częściej zmagają się z chorobami takimi jak nadciśnienie czy cukrzyca ciążowa.

Dodatkowo infekcje układu rozrodczego – np. choroby przenoszone drogą płciową (STI) czy zakażenia układu moczowego (ZUM) – również zwiększają ryzyko przedwczesnego porodu.

4. Powikłania w ciąży

Pewne powikłania w przebiegu ciąży także mogą zwiększyć ryzyko wcześniejszego porodu:

  • Stan przedrzucawkowy (wysokie ciśnienie i uszkodzenia narządów)
  • Przedwczesne oddzielenie łożyska – może prowadzić do krwawienia i porodu przed terminem
  • Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu (IUGR) – może skłonić lekarzy do wcześniejszego zakończenia ciąży, aby chronić dziecko

5. Przewlekłe choroby matki

Niektóre schorzenia zwiększają ryzyko porodu przedwczesnego:

  • Nadciśnienie przewlekłe lub stan przedrzucawkowy
  • Cukrzyca (zarówno ciążowa, jak i wcześniej zdiagnozowana)
  • Otyłość lub nadwaga – zwiększają obciążenie organizmu i komplikacje ciążowe
  • Choroby autoimmunologiczne (np. toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów) – mogą wpływać na rozwój płodu

Styl życia i czynniki środowiskowe

1. Palenie, alkohol i substancje psychoaktywne

Palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i używanie narkotyków w ciąży znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu. Substancje te zakłócają rozwój łożyska i płodu, mogą prowadzić do niskiej masy urodzeniowej i powikłań porodowych.

2. Stres i zdrowie psychiczne

Wysoki poziom stresu – emocjonalnego, fizycznego lub finansowego – może przyspieszyć poród. Stres uruchamia zmiany hormonalne, które mogą prowadzić do przedwczesnej aktywności skurczowej. Nieleczona depresja lub lęk również zwiększają ryzyko wcześniejszego rozwiązania ciąży.

3. Brak odpowiedniej opieki prenatalnej

Nieregularne lub zbyt późno rozpoczęte wizyty prenatalne ograniczają możliwość wykrycia zagrożeń, takich jak infekcje, nadciśnienie czy nieprawidłowy przyrost masy ciała. Regularne kontrole umożliwiają wczesną diagnostykę i działania profilaktyczne – np. wykrycie cukrzycy ciążowej lub chorób zakaźnych.

Inne czynniki ryzyka

1. Krótki odstęp między ciążami

Odstęp krótszy niż 6 miesięcy między porodem a kolejną ciążą zwiększa prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu. Ciało nie ma wystarczająco dużo czasu, by się zregenerować, co może wpłynąć na kolejną ciążę.

2. Urazy fizyczne lub powikłania pooperacyjne

Urazy brzucha oraz powikłania po operacjach ginekologicznych (np. zabiegi na szyjce macicy) mogą zwiększać ryzyko porodu przed czasem. Dotyczy to także kobiet z niewydolnością szyjki macicy – czyli jej przedwczesnym skracaniem lub rozwieraniem.

3. Wady anatomiczne macicy lub szyjki macicy

Nieprawidłowa budowa macicy, krótka szyjka macicy czy obecność mięśniaków to czynniki, które mogą utrudniać donoszenie ciąży i zwiększają ryzyko przedwczesnych skurczów.

Jak zmniejszyć ryzyko porodu przedwczesnego

Wczesna opieka prenatalna i monitorowanie rozwoju dziecka

Najlepszym sposobem na ograniczenie ryzyka jest regularne korzystanie z opieki prenatalnej. Wczesne wykrycie problemów takich jak nadciśnienie, infekcje czy zaburzenia wzrostu płodu umożliwia lekarzom szybkie działania.

Modyfikacja stylu życia

Utrzymywanie zdrowej masy ciała, unikanie używek, zarządzanie stresem i dbanie o sen i aktywność fizyczną wspierają prawidłowy przebieg ciąży i mogą ograniczyć ryzyko przedwczesnego porodu.

Leczenie chorób przewlekłych

W przypadku istniejących schorzeń – np. nadciśnienia, cukrzycy czy chorób tarczycy – niezbędne jest przestrzeganie zaleceń lekarza i regularne badania, by utrzymać zdrowie matki i dziecka przez cały okres ciąży.

Co warto zapamiętać

Choć porodu przedwczesnego nie zawsze da się uniknąć, znajomość czynników ryzyka i odpowiednia profilaktyka – w tym styl życia, opieka medyczna i szybka interwencja – mogą znacząco zmniejszyć jego prawdopodobieństwo. Świadomość zagrożeń oraz reagowanie na pierwsze objawy zwiększają szansę na zdrowy przebieg ciąży i poród w terminie.

Bibliografia

  1. Ye, C.-X., Chen, S.-B., Wang, T.-T., Zhang, S.-M., Qin, J.-B., & Chen, L.-Z. (2021). Risk factors for preterm birth: a prospective cohort study. PubMed, 23(12), 1242–1249. https://doi.org/10.7499/j.issn.1008-8830.2108015
  2. Goldenberg, R. L., Culhane, J. F., Iams, J. D., & Romero, R. (2008). Epidemiology and causes of preterm birth. The Lancet, 371(9606), 75–84. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(08)60074-4
  3. What are the risk factors for preterm labor and birth? (2023, May 9). Https://Www.nichd.nih.gov/. https://www.nichd.nih.gov/health/topics/preterm/conditioninfo/who_risk