Jak Twój układ krążenia przystosowuje się do wspierania dziecka (10–20 tydzień ciąży)

• Pregnancy Tracker
• Articles

Między 10. a 20. tygodniem ciąży organizm kobiety zaczyna intensywniej pracować, aby zaspokoić rosnące potrzeby rozwijającego się dziecka. Wśród wielu zachodzących w tym czasie zmian fizjologicznych, jedne z najważniejszych dotyczą układu krążenia. Dostosowania te mają kluczowe znaczenie nie tylko dla zdrowia matki, ale przede wszystkim dla zapewnienia dziecku tlenu, składników odżywczych i efektywnego usuwania produktów przemiany materii

Zwiększenie objętości krwi

Jedną z pierwszych i najistotniejszych zmian w układzie krążenia podczas ciąży jest wzrost objętości krwi. Do około 20. tygodnia ciąży objętość krwi kobiety może zwiększyć się nawet o 40% w porównaniu do stanu sprzed ciąży. Choć proces ten rozpoczyna się już w pierwszym trymestrze, najbardziej zauważalny staje się właśnie między 10. a 20. tygodniem.

Dodatkowa krew spełnia wiele funkcji: wspiera rozwój tkanek płodu, zaopatruje łożysko i macicę w tlen oraz składniki odżywcze, a także pomaga w usuwaniu dwutlenku węgla i produktów przemiany materii. Co więcej, zwiększona objętość krwi usprawnia działanie nerek matki – które filtrują zarówno jej własne, jak i płodowe odpady – oraz przygotowuje organizm do potencjalnej utraty krwi podczas porodu.

Zwiększenie pojemności minutowej serca

Serce kobiety ciężarnej przystosowuje się do zwiększonego obciążenia układu krążenia poprzez zwiększenie pojemności minutowej – czyli ilości krwi pompowanej przez serce w ciągu jednej minuty. W okresie między 10. a 20. tygodniem ciąży pojemność minutowa serca wyraźnie wzrasta, głównie dzięki zwiększeniu tętna oraz objętości wyrzutowej (ilości krwi wypychanej przy każdym skurczu serca).

Spoczynkowe tętno kobiety w ciąży wzrasta zwykle o 10–20 uderzeń na minutę. Dzięki temu ważne narządy, takie jak nerki, łożysko i macica, są lepiej ukrwione. Do połowy ciąży aż 25% całkowitej objętości minutowej serca kierowane jest właśnie do macicy – co podkreśla znaczenie adaptacji krążeniowej dla prawidłowego rozwoju płodu.

Zmiany ciśnienia krwi

Pomimo zwiększenia objętości krwi i wydolności serca, wiele kobiet doświadcza w drugim trymestrze nieznacznego spadku ciśnienia tętniczego. Jest to głównie efekt działania progesteronu – hormonu, który rozszerza naczynia krwionośne i obniża ich opór.

Obniżenie oporu naczyniowego sprzyja swobodnemu przepływowi krwi i może zapobiegać nadciśnieniu w początkowej fazie ciąży. Czasami jednak ten spadek ciśnienia może powodować objawy takie jak zawroty głowy lub uczucie osłabienia – szczególnie po szybkim wstaniu. Choć są to zwykle objawy fizjologiczne, należy je monitorować podczas wizyt kontrolnych.

Zwiększony przepływ krwi przez łożysko

W miarę wzrostu łożyska i przyspieszenia rozwoju płodu, znacznie wzrasta przepływ krwi do macicy. Do 20. tygodnia ciąży znacząca część objętości krwi matki jest kierowana do tzw. jednostki maciczno-łożyskowej. Umożliwia to skuteczną wymianę tlenu i składników odżywczych oraz eliminację zbędnych produktów przemiany materii z organizmu dziecka.

Tętnice spiralne w ścianie macicy ulegają znaczącym przemianom – stają się naczyniami o niskim oporze, które mogą przenosić dużą objętość krwi przy niskim ciśnieniu. Proces ten jest kluczowy dla prawidłowego rozwoju płodu, a jego zaburzenia mogą prowadzić m.in. do stanu przedrzucawkowego lub ograniczenia wzrostu wewnątrzmacicznego.

Wpływ hormonów na napięcie naczyń krwionośnych

Wysokie stężenia hormonów ciążowych, zwłaszcza estrogenu i progesteronu, również oddziałują na układ sercowo-naczyniowy. Powodują one rozszerzenie naczyń krwionośnych, umożliwiając organizmowi bezpieczne przyjęcie zwiększonej objętości krwi, bez nadmiernego obciążenia serca.

Dodatkowo, przebudowa naczyń i ich większa elastyczność zmniejszają ryzyko rozwoju nadciśnienia ciążowego w tym okresie. Estrogen może też zwiększać sprężystość ścian naczyń, co ułatwia ich adaptację do rosnących wymagań krążeniowych.

Objawy związane z adaptacją układu krążenia

Wraz z przystosowywaniem się układu krążenia wiele kobiet doświadcza zauważalnych objawów – większość z nich jest całkowicie normalna. Widoczne żyły na piersiach, brzuchu lub nogach są częste i wynikają ze zwiększonego przepływu krwi oraz cieńszej skóry. Może pojawić się także większe zmęczenie, ponieważ serce pracuje intensywniej, by zapewnić odpowiednie ukrwienie zarówno matce, jak i dziecku.

Niewielkie obrzęki (szczególnie w okolicach kostek i stóp) to również częste zjawisko. Są one spowodowane m.in. uciskiem powiększającej się macicy na żyły miednicy, co utrudnia odpływ krwi z dolnych partii ciała. U niektórych kobiet mogą występować także krótkotrwałe zawroty głowy lub kołatanie serca – zwykle są one nieszkodliwe, ale zawsze warto je zgłosić lekarzowi.

Co warto zapamiętać

Między 10. a 20. tygodniem ciąży układ krążenia kobiety przechodzi istotne zmiany, by sprostać wymaganiom rozwijającego się dziecka. Zwiększenie objętości krwi, pojemności minutowej serca i przepływu przez macicę to kluczowe adaptacje fizjologiczne, które mają na celu zapewnienie zdrowia zarówno matce, jak i płodowi. Zmiany te są regulowane przez hormony i przebudowę naczyń krwionośnych, co świadczy o niezwykłej zdolności organizmu kobiety do przystosowania się do ciąży. Zrozumienie tych procesów może pomóc przyszłym matkom lepiej poznać swoje ciało i odpowiednio reagować na ewentualne niepokojące objawy.

Bibliografia

1. Hall, M. E., George, E. M., & Granger, J. P. (2011). El corazón durante el embarazo. Revista Española de Cardiología, 64(11), 1045–1050. https://doi.org/10.1016/j.recesp.2011.07.009
2. Kepley, J. M., Bates, K., & Mohiuddin, S. S. (2023, March 12). Physiology, Maternal Changes. Nih.gov; StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539766/
3. Remien, K., & Majmundar, S. H. (2023, April 26). Physiology, Fetal Circulation. Nih.gov; StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539710/