Niezgodność Rh – czym jest i kogo dotyczy konflikt serologiczny?

• Aplikacja Ciążowa
• Artykuły

Niezgodność Rh to stan medyczny, który może wystąpić w czasie ciąży, gdy kobieta w ciąży i jej płód mają różne typy czynnika Rh (czynnika Rhesus) we krwi.

Choć jest to sytuacja, której można zapobiec i skutecznie kontrolować dzięki odpowiedniej opiece prenatalnej, brak wykrycia lub leczenia niezgodności Rh może prowadzić do poważnych powikłań u płodu – w tym choroby hemolitycznej płodu i noworodka (HDFN).

Czym jest czynnik Rh?

Czynnik Rh to białko znajdujące się na powierzchni czerwonych krwinek. Jeśli jest tam obecne, osoba jest klasyfikowana jako Rh-dodatnia. Jeśli go brakuje – jako Rh-ujemna.

Warto pamiętać, że oznaczenie Rh jest niezależne od grupy krwi (A, B, AB, O).

Większość osób ma krew Rh-dodatnią. Niezgodność Rh występuje, gdy osoba w ciąży ma krew Rh-ujemną, a jej dziecko – Rh-dodatnią. Może to wywołać reakcję immunologiczną, jeśli komórki krwi płodu przedostaną się do krwiobiegu matki.

Jak rozwija się niezgodność Rh

Niewielka ilość krwi płodu może przedostać się do układu krążenia matki w trakcie ciąży lub porodu. Jeśli matka ma krew Rh-ujemną, a płód – Rh-dodatnią, układ odpornościowy matki może rozpoznać komórki Rh-dodatnie jako obce i zacząć wytwarzać przeciwciała przeciwko nim.

Ten proces immunologiczny, zwany konfliktem serologicznym, zazwyczaj nie wpływa na aktualną ciążę. Jednak w kolejnych ciążach, jeśli płód również będzie Rh-dodatni, wcześniej wytworzone przeciwciała mogą przejść przez łożysko i zaatakować czerwone krwinki dziecka.

Może to prowadzić do rozwoju HDFN – potencjalnie zagrażającego życiu stanu noworodka, objawiającego się ciężką anemią, żółtaczką, niewydolnością serca lub wodogłowiem płodu (hydrops fetalis).

Kto jest narażony na niezgodność Rh?

Niezgodność Rh występuje tylko wtedy, gdy osoba w ciąży ma krew Rh-ujemną, a płód – Rh-dodatnią.

Jeśli oboje rodzice są Rh-ujemni, ryzyko nie istnieje. Jeśli ojciec dziecka ma krew Rh-dodatnią, istnieje około 50% szans, że dziecko również odziedziczy Rh-dodatni czynnik – co wiąże się z ryzykiem niezgodności.

Pierwsza ciąża zwykle przebiega bez problemu, o ile matka wcześniej nie została uczulona – np. w wyniku przetoczenia krwi, poronienia, aborcji czy inwazyjnych badań prenatalnych.

Po wystąpieniu sensytyzacji układ odpornościowy matki na stałe zapamiętuje ten „bodziec” i przy kolejnych ciążach z Rh-dodatnim płodem może produkować przeciwciała od razu.

Zapobieganie i leczenie

Niezgodności Rh można zapobiec dzięki rutynowym badaniom prenatalnym. Już na początku ciąży wykonywane są testy krwi określające status Rh osoby ciężarnej. Jeśli jest Rh-ujemna, następnym krokiem jest sprawdzenie czynnika Rh ojca lub – jeśli dostępne – nieinwazyjne badanie Rh płodu.

Aby zapobiec sensytyzacji, stosuje się immunoglobulinę anty-D (RhIg), znaną również jako Rho(D) immune globulin. Ten zastrzyk zawiera gotowe przeciwciała, które neutralizują komórki Rh-dodatnie płodu, zanim organizm matki zdąży je rozpoznać i zareagować.

RhIg podaje się zwykle około 28. tygodnia ciąży oraz w ciągu 72 godzin po porodzie, jeśli dziecko jest Rh-dodatnie. Preparat podaje się także po zdarzeniach takich jak poronienie, uraz czy amniopunkcja.

Jeśli doszło już do sensytyzacji, ciąża uznawana jest za ciążę wysokiego ryzyka. Monitoruje się poziom przeciwciał we krwi matki i ocenia stan zdrowia płodu – m.in. za pomocą USG Dopplera, a czasem także amniopunkcji.

Podsumowanie

Niezgodność Rh to poważny, ale możliwy do uniknięcia problem. Wczesne badania, trafna diagnoza i odpowiednie podanie immunoglobuliny anty-D znacząco zmniejszają ryzyko powikłań.

Przy odpowiednim prowadzeniu, większość osób z krwią Rh-ujemną może cieszyć się bezpieczną ciążą i zdrowym dzieckiem.